Nudging. Het Middagjournaal van 9 november 2021 (Nieuwe Feiten, Radio 1)
Beste luisteraar,
Ik weet niet hoe dat bij u zit, maar ik heb het echt lastig als ik mijn gedrag moet aanpassen. Bijvoorbeeld toen ik vernam dat je je mond eigenlijk best niet spoelt na het tanden poetsen omdat de tandpasta dan nog een tijdje kan nawerken op je gebit. “Tuurlijk”, dacht ik, “de logica zelve” om mij er vervolgens op te betrappen dat ik mijn mond al aan het spoelen was uit gewoonte. Elke keer opnieuw bedenk ik te laat : nee! niet spoelen! Ik denk dat het mij nog maar één keer is gelukt om ongespoeld te gaan slapen. Je gedrag veranderen is retemoeilijk.
Nu bestaan er allerlei psychologische technieken en creatieve trucjes waardoor mensen gestimuleerd worden om betere of gezondere keuzes te maken. In de gedragswetenschappen heet dat fenomeen nudging. Zet een kartonnen flik langs de weg en we gaan trager rijden, plaats een vlieg in het urinoir en we gaan beter mikken, laat een vuilbak dankuwel zeggen en je dropt er met plezier je afval. Dit zijn trouwens de betere voorbeelden, want ik heb ook al aardig wat mensen blikjes in de berm zien werpen in een poging om ze in dat opgespannen vlindernet te mikken. Niet iedereen is overal even goed in.
De allerbekendste nudger is waarschijnlijk Holle Bolle Gijs in de Efteling die graag het papier langs hier heeft. Als kind ruimde ik het hele park op om die porseleinen pop “oh wat lekker” te horen zeggen. Maar mijn vraag is : hoe lang dat nudgen effect heeft. Eens je weet dat die flik van karton is en je die vlieg niet echt kan laten opvliegen, stopt het toch? Eens je dat pianogejengel op de trappen van de metro beu bent, neem je toch gewoon weer de roltrap? Misschien is dat de reden dat Holle Bolle Gijs onlangs vuile woordjes is beginnen zeggen. Als een soort van nieuwe prikkel om papier en afval aan te trekken riep hij onlangs “oh wat lekker, hè fijn, seks, seks!” Wacht ik laat het u even horen dat u zich er van kan vergewissen.
Officieel zegt Geile Gijs “Thanks”, in het Hollands Engels klinkt dat als “Sjanks”. Maar je kan er niet naast horen dat het klinkt als "Seks". Het zal zijn nudging effect op al die grote kinderen met rooie oortjes wel niet missen. Het pretpark is wellicht nog nooit zo proper geweest.
En nu zoek ik dus nog een goeie nudge om te voorkomen dat ik mijn mond spoel na het tanden poetsen. Alle ideeën zijn welkom.
Johan Terryn is schrijver en speler van 'Het uur blauw', een boek en een voorstelling die nu speelt.
