Knikken is altijd riskant. Het Middagjournaal van 15 juni 2022 (Nieuwe Feiten, Radio 1)

Beste luisteraar,

Soms denk ik dat er een goeie kluizenaar aan mij verloren is gegaan. Het gemak waarmee ik mezelf tegenwoordig in afzondering opsluit om aan een nieuwe voorstelling en podcast te werken maakt indruk op mezelf.

Zo bracht ik onlangs twee weken door in een appartement in Oostende. Om te schrijven. Enkel in de namiddag gunde ik mijzelf een paar uurtjes vrij. Het was vaak pas dan dat ik besefte dat ik mijn eigen stem die dag nog niet had gehoord en dus een plek zocht om een paar woorden uit te spreken.

De meest geschikte plek ontdekte ik op het veerpont van westeroever naar oosteroever. Waar de fiets- en wandeldrukte tot stilstand komt voor een klein kwartiertje. Ieder staart wat uit over het water en dan komt het. Je begint tegen vreemden te spreken en zij tegen jou. Een kort heen en weer van vriendelijke woorden.

Eén keer was het wel zweten, een oude Oostendenaar begon een heel verhaal waar ik amper een woord van begreep. De wind deed er ook geen goed aan. Ik had al tweemaal een wabliefteru in zijn richting gemikt, maar besloot daarna gewoon te knikken. En u weet ook: knikken tegen iemand die je niet begrijpt, is altijd riskant. Voor hetzelfde geld sta je de oorlog in Oekraïne goed te keuren. Maar vooral: soms valt er een stilte waarbij er duidelijk inbreng van jou verwacht wordt en knikken niet meer volstaat.

Tegen het aanmeren herinnerde ik me plots de gouden raad die ik ooit van mijn jeugdvriend Tom kreeg. We waren samen op vakantie in voormalig Joegoslavië en ons hotel zat vol met Duitsers. Aangezien hij een aardig mondje Duits sprak, zaten we geregeld des avonds samen met hen op het strand. Mijn mondje sprak nauwelijks Duits, ik kon alleen maar wat knikken. Dat hield ik vol tot er een stilte viel. Ik wist vaak niet of ik dan ‘Ja’ oder ‘Nein’ moest zeggen. Tom raadde mij aan op zo’n momenten het woord ‘genau’ in de groep te zwieren. Een soort passe-partout dat inderdaad het gesprek altijd weer vlot op gang bleek te trekken. Toen ik veel later het programma Groot Licht in Duitsland mocht presenteren heette het dan ook Genau.

Ik zei het tegen de Oostendenaar. ‘Genau,’ zei ik. En hij keek op. ‘Deutsch?’ vroeg hij verbaasd en ik zei nogmaals ‘Genau’. Het gesprek viel helemaal dood. Ik beeldde me in hoe teleurgesteld de man was nadat hij al een volle vijf minuten zijn verhaal had gedaan. ‘Auf wiedersehen’, zei hij dan maar toen we uitstapten. Ik besloot meteen het veerpont terug te nemen. Want één babbeltje op een dag, dat wil je niet gemist hebben. Je stem wil ook wat. Gelukkig maakte de veerman niet de brug.

Beluister Johan's nieuwe podcast "Tot Onze Grote Spijt" waarin mensen vertellen over hun, jawel, Grote Spijt.